Dostałeś wezwanie do stawiennictwa w sądzie w charakterze powoda, pozwanego, uczestnika, oskarżonego, świadka? Przeczytaj czego możesz się spodziewać podczas wizyty w sądzie i jak się przygotować do rozprawy.

Spis treści

Uwagi ogólne dla wszystkich.. 1

Jak się ubrać?. 1

Jak zwracać się do sędziego?. 2

Gdzie usiąść na sali sądowej?. 2

Prawo odmowy składania zeznań lub odpowiedzi na pytanie. 3

Kilka porad ogólnych.. 4

Porady dla strony postępowania cywilnego (powoda, pozwanego, wnioskodawcy, uczestnika) 5

Przygotuj się do rozprawy. 5

Przygotuj się do rozprawy ze swoim pełnomocnikiem.. 5

Porady dla oskarżonego.. 5

Zostałeś wezwany w charakterze świadka?. 6

Rozprawy online.. 6

Uwagi ogólne dla wszystkich

Jak się ubrać?

Do sądu staramy się ubrać schludnie w stylu business lub business casual. Niekoniecznie zestaw koszula, krawat i marynarka dla Panów czy spódniczka i żakiet dla Pań (chociaż taki strój Ci nie zaszkodzi).

W lecie długie spodnie / spódniczka / sukienka (nie polecam krótkich spodenek), koszulka polo lub koszula, wygodne buty. W zimie co najmniej koszula, spodnie dla Panów, spodnie, sukienka, spódnica, bluzka z żakietem dla Pań.

Staraj się ubrać klasycznie, bez krzykliwych wzorów, ekstrawaganckich krojów. Klasyka zawsze w cenie.

Czy za przyjście w koszuli bez rękawów czy koszulce sportowej FC Barcelony i krótkich spodenkach spotka nas krytyka ze strony sędziego? Nie, natomiast będziemy postrzegani bez pryzmat swojego ubioru.

Jak zwracać się do sędziego?

Mimo tego, że najczęściej sąd będzie obsadzony w składzie jednego sędziego nie powinniśmy się zwracać do sądu per „proszę Pani/Pana”. Część sędziów nie zareaguje na takie zwroty, natomiast widziałem sędziów, którzy poprawiali strony / świadków, którzy w ten sposób zwracali się do sądu.

Poprawną formułą będzie „wysokie sądzie”, „proszę sądu”. Oczywiście nie rozpoczynamy ani nie kończymy każdego zdania używając tego sformułowania. Jeżeli masz złożyć zeznania czy wyjaśnienia skup się na ich treści zamiast na formach grzecznościowych.

Gdzie usiąść na sali sądowej?

ro

Powyżej wkleiłem mój (wiem, nie mam talentu graficznego) schemat, kto, gdzie powinien usiąść na sali rozpraw. I tak kolejno, jeżeli wejdziesz na salę rozpraw i ustawisz się frontalnie, przodem do sędziego:

Powód siedzi przy ławie po lewej stronie,

Pełnomocnik powoda siedzi razem z powodem, zwykle bliżej sędziego (ale nie ma na to żadnej reguły, natomiast pełnomocnik czasami musi przekazać sędziemu czy stronie przeciwnej dokumenty, dlatego zajmuje miejsce bliżej sędziego)

Wnioskodawca, oskarżyciel publiczny, oskarżyciel posiłkowy, oskarżyciel prywatny siedzą w tym samym miejscu na sali w tym samym miejscu, co powód

Pełnomocnicy wnioskodawcy, oskarżycieli posiłkowego i prywatnego siedzą w tym samym miejscu, co powód i jego pełnomocnik.

Pozwany zajmuje miejsce po prawej stronie.

Pełnomocnik pozwanego zajmuje miejsce razem pozwanym (zazwyczaj bliżej sędziego).

Oskarżony zajmuje miejsce na ławie oskarżonych znajdującej się za miejscem dla obrońców. Czasami sędzia nie zwróci uwagi, jeżeli oskarżony usiądzie razem ze swoim obrońcą, w sprawach mniejszej wagi, ale w większości wypadków sędzia nakaże oskarżonemu zajęcie miejsca w ławie oskarżonych.

Sędzia (sędziowie przy składach wieloosobowych) zasiadają za stołem sędziowskim. Przewodniczący składu zajmuje miejsce na środku.

Z boku stołu sędziowskiego (zazwyczaj z prawej strony) zasiada protokolant.

Pomiędzy miejscem dla powoda i pozwanego znajduje się barierka za którą stają świadkowie i strony postępowania cywilnego w celu złożenia zeznań i biegli w celu złożenia opinii ustnej lub odpowiedzi na zastrzeżenia stron, co do treści opinii.

Prawo odmowy składania zeznań lub odpowiedzi na pytanie

Sąd Cię o tym pouczy, ale pamiętaj, że w niektórych przypadkach możesz odmówić składania zeznań, a w innych przysługuje Ci prawo odmowy odpowiedzi na konkretne pytanie w czasie składania zeznań.

Kiedy możesz odmówić składania zeznań? Zasadniczo, kiedy łączą Cię więzy rodzinne ze jedną ze stron.

Prawo:

– Art. 261 § 1 k.p.c. – postępowanie cywilne:

Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwa oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osób pozostających ze stronami w stosunku przysposobienia. Prawo odmowy zeznań trwa po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia. Jednakże odmowa zeznań nie jest dopuszczalna w sprawach o prawa stanu, z wyjątkiem spraw o rozwód.

– Art. 182 k.p.k. – postępowanie karne:

§1.

Osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań.

§2. 

Prawo odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia

§3. 

Prawo odmowy zeznań przysługuje także świadkowi, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem.

Osobą najbliższą na gruncie prawa karnego jest (art. 115 § 11 k.k.):

małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.

Kiedy możesz odmówić odpowiedzi na zadane Ci pytanie? W postępowaniu cywilnym wygląda to następująco:

– art. 261 § 2 k.p.c.

Świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich, wymienionych w paragrafie poprzedzającym, na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej. Duchowny może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi.

W postępowaniu karnym natomiast:

– art. 183 k.p.k.:

§1. 

Świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.

§2. 

Świadek może żądać, aby przesłuchano go na rozprawie z wyłączeniem jawności, jeżeli treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę dla niego najbliższą.

W postępowaniu karnym występują również zakazy przesłuchania obrońcy, co do faktów, o których dowiedział się udzielając poradę prawną lub prowadząc sprawę, duchownego, co do faktów co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi. Występują również ograniczenia, dotyczące różnorakich tajemnic. Nie będę ich jednak omawiał szczegółowo – jeżeli jesteś powiernikiem takiej tajemnicy, z pewnością wiesz jak się zachować.

Kilka porad ogólnych

Teraz kilka porad ogólnych:

• Weź ze sobą dowód osobisty!
• Do sądu przyjedź kilkanaście minut przed rozprawą. Żeby wejść do środka będziesz często musiał przejść kontrolę bezpieczeństwa (nie tak ścisłą jak na lotnisku, ale jednak trochę czasu może zająć).
• Po wejściu do sądu udaj się pod salę rozpraw, która była wskazana na wezwaniu na rozprawę. Dla łatwiejszej nawigacji możesz spytać się pracownika ochrony / funkcjonariusza policji sądowej, jak odnaleźć daną salę.
• Po odnalezieniu sali rozpraw, w której ma się odbyć Twoja rozprawa sprawdź, czy widnieje ona na wokandzie (liście rozpraw, które mają się odbyć na danej sprawie wraz z danymi stron, pełnomocników, świadków, sygn. akt, planowaną godziną rozpoczęcia i zakończenia rozprawy). Jeżeli widnieje, to usiądź w pobliżu sali i poczekaj na wywołanie Twojej sprawy. Jeżeli Twoja sprawa nie widnieje na wokandzie albo przy wskazanej na wezwaniu sali w ogóle nie ma wokandy wróć do biura obsługi interesanta (BOI) sądu i zapytaj się w jakiej sali odbędzie się rozprawa w danej sprawie (podaj sygn. akt sprawy). Czasami sprawy są przenoszone na inne sale rozpraw ze względów logistycznych.
• Na korytarzu przed salą rozpraw przywitaj się z innymi czekającymi (także z naszym przeciwnikiem procesowym i jego pełnomocnikiem). Po prostu powiedz zwykłe „dzień dobry”.
• Gdy sprawa zostanie wywołana (wyjdzie protokolant lub protokolantka i zawoła „sprawa X przeciwko Y”, „sprawa z wniosku A” i tym podobne w sprawach cywilnej, „sprawa przeciwko Z i V” w sprawach karnych wejdź na salę, po czym powiedz głośno „dzień dobry” do sędziego.
• Po zakończeniu rozprawy podziękuj i pożegnaj się z sędzią. Wystarczy zwykłe „dziękuję, do widzenia” (z pewnością zauważysz, że prawnicy tak postępują).

Porady dla strony postępowania cywilnego (powoda, pozwanego, wnioskodawcy, uczestnika)

Przygotuj się do rozprawy

Niezależnie od tego czy na tej rozprawie planowane jest przesłuchanie stron czy nie przypomnij sobie o co chodzi w sprawie.

Przeczytaj wysłane przez Ciebie lub Twojego pełnomocnika pisma procesowe oraz pisma wysłane przez inne strony. Przeczytaj protokoły z wcześniejszych rozpraw.

Nawet jeżeli to jest jedyna Twoja sprawa sądowa i wydaje Ci się, że pamiętasz dokładnie o co w niej chodzi nie zaniedbuj przygotowania do rozprawy. Pewne szczegóły mogły nie zapisać się w Twojej pamięci.

Przygotowanie do rozprawy jest tym istotniejsze, jeżeli ma rozprawie planowane jest przesłuchanie stron.

Przygotuj się do rozprawy ze swoim pełnomocnikiem

Jeżeli korzystasz z pomocy pełnomocnika, na najbliższej rozprawie ma dojść do przesłuchanie stron a Twoja umowa z nim obejmuje przygotowanie do przesłuchania umów się ze swoim pełnomocnikiem na spotkanie. Obecnie takie spotkania mogą odbyć się online lub tradycyjnie na żywo.

Jak wygląda takie przygotowanie? Na pewno pełnomocnik nie powie Ci co mówić ani jak skutecznie kłamać przed sądem.

Przykładowo jedną z technik, którą ja stosuję, jest zadanie pytań, które mogą paść podczas rozprawy, wskazać klientowi co jest istotne w jego odpowiedzi a co zupełnie nie ma znaczenia dla sprawy. Pomaga to przypomnieć sobie klientowi, często odległe zdarzenia, w sytuacji w miarę bez stresowane, w kontrolowanych warunkach.

Dzięki przygotowaniu się przed rozprawą, podczas samej rozprawy będziesz czuł się spokojniejszy i bardziej pewny siebie, niż w sytuacji, gdy z danymi pytaniami zetknął byś się po raz pierwszy.

Porady dla oskarżonego

Uzgodnij ze swoim obrońcą linię obrony. Jeżeli do tej pory nie znasz linii obrony zapytaj o nią swojego obrońcę. Obrońca powinien przedstawić Ci linię obrony, którą zamierza wykorzystać w celu uzyskania jak najkorzystniejszego dla Ciebie rozstrzygnięcia.

Jeżeli nie zgadzasz się z przyjętą przez obrońcę linią obrony powinieneś mu to zakomunikować. Ale sugeruję daleko posuniętą ostrożność w tym zakresie.

Po pierwsze obrońca ma doświadczenie w występowaniu w tej roli przed sądem, zna przepisy prawa karnego materialnego i procesowego. To co może wydać Ci się mało skuteczne, dziwne albo słabe, może się okazać najskuteczniejszą linią obrony w Twojej sytuacji.

Po drugie brak akceptacji linii obrony, którą obrońca ma zamiar zaprezentować może doprowadzić do wypowiedzenie Ci stosunku obrończego przez obrońcę.
W sytuacji konfliktu co do przyjętej linii obrony obrońca ma obowiązek wypowiedzieć Ci upoważnienie do obrony (pełnomocnictwo).

Powinieneś uzgodnić ze swoim obrońcą czy składasz wyjaśnienia, czy odmawiasz ich złożenia. Jeżeli będziesz składał wyjaśnienia powinieneś doprecyzować, czy odpowiesz na wszystkie pytania czy np. tylko na pytania swojego obrońcy.

Zostałeś wezwany w charakterze świadka?

Tutaj masz najłatwiej. Na wezwaniu do stawiennictwa w charakterze świadka będziesz miał wskazane w jakiej sprawy zostałeś wezwany. Nie martw się, jeżeli w ogóle nie wiesz o co chodzi. Czasami świadkowie są proszeni o odpowiedzi na bardzo „egzotyczne” pytania (np. czy Twój szwagier pije dużo alkoholu, ile wypija w weekend, ile w ciągu tygodnia).

Na wezwaniu będziesz miał napisane strony bądź stronę, której dotyczy postępowanie. Chociaż to kuszące to nie kontaktuj się z tą stroną. Czasem mogą się pojawić pytania czy omawiałeś dzisiejsze zeznania ze powodem / pozwanym / oskarżonym i nie chcesz odpowiadać na to pytanie twierdząco.

Podczas samych zeznań nie wymyślaj odpowiedzi na siłę. Jeżeli czegoś nie wiesz lub nie pamiętasz to śmiało mów, że nie znasz odpowiedzi na pytanie lub nie pamiętasz danego zdarzenia.

Nie staraj się „pomóc” żadnej ze stron. Być może stroną postępowania jest Twój przyjaciel, znajomy lub członek rodziny (w tym ostatnim przypadku często będziesz mógł odmówić składania zeznań). Za składanie fałszywych zeznań grozi kara pozbawienia wolności do lat 8. Nie warto.

Rozprawy online

Coraz częściej mamy do czynienia z rozprawami w trybie online, tzw. rozprawami zdalnymi. Wszystkie powyższe uwagi mają do nich zastosowanie.

Natomiast dzień przed rozprawą sprawdź urządzenie, z którego się będziesz łączyć – czy działa mikrofon, czy działa kamera.

Z sądu powinieneś dostać link do rozprawy zdalnej. Wejdź w niego dzień wcześniej i zobaczy czy Ci się otwiera. Jeżeli otwierasz link w przeglądarce powinieneś zezwolić jej na korzystanie z mikrofonu oraz kamery (aparatu fotograficznego).

Powinieneś trafić do miejsca, w którym widzisz samego siebie i masz możliwość wpisania swojego imienia i nazwiska.

Jeżeli o godzinie wymienionej na wezwaniu nic się nie zmieni nie panikuj – rozprawy często rozpoczynają się z opóźnieniem. Cierpliwie czekaj. Po jakimś okresie czasu (15 – 20 minut), możesz przedzwonić do sądu w celu upewnienia się, czy wszystko jest w porządku.