Kary pieniężne w związku z COVID-19

Szanowni Państwo,

W związku ze sprzecznymi informacjami pochodzącymi od Państwa odnośnie nakładania przez Policję i różne organy mandatów i kar pieniężnych chciałbym uporządkować i podsumować aktualny stan prawny.

Jest to istotne, bowiem z uwagi na ilość wprowadzonych przez prawodawcę zmian często podmioty stosujące prawo – w tym funkcjonariusze Policji i pracownicy nadzoru epidemiologicznego – nie do końca adekwatnie do obowiązujących przepisów nakładają różnorakie sankcje finansowe.

Jednocześnie chciałbym omówić przysługujące Państwu prawa oraz obciążające Państwa obowiązki w związku z sytuacją kontroli i nałożenia określonej sankcji.

Temat jest bardzo szeroki. Sankcje za naruszenie różnorakich obowiązków związanych z epidemią COVID-19 mają dwojaki charakter:

1. Sankcje karne
2. Sankcje administracyjne

W tym opracowaniu postaram się omówić sankcje administracyjne, czyli tzw. administracyjne kary pieniężne.

Mają one pewne cechy wspólne:

• Nakładane są, najczęściej przez organy inspekcji sanitarnej, w drodze decyzji administracyjnej,
• Wydanej decyzji w przedmiocie nałożenia kary nadawany jest rygor natychmiastowej wykonalności lub podlega ona natychmiastowemu wykonaniu. W razie braku zapłaty nałożonej kary w terminie organ może wystawić tytuł wykonawczy i skierować sprawę do egzekucji prowadzonej na podstawie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,
• Termin na zapłatę nałożonej kary administracyjnej wynosi 7 dni od dnia wydania decyzji,
• Nałożone kary pieniężne stanowią dochód Skarbu Państwa,
• Do kwestii nieuregulowanych w przepisach szczególnych stosuje się przepisy ordynacji podatkowej.
• Mimo nałożenia rygoru natychmiastowej wykonalności od decyzji można się odwołać do organu II instancji (najczęściej ministra zdrowia). Od decyzji organu II instancji można wnieść skargę się do wojewódzkiego sądu administracyjnego, następnie zaś skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
• Do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez Naczelny Sąd Administracyjny może upłynąć, optymistycznie patrząc, co najmniej kilka lat od chwili wydania decyzji przez organ I instancji. W międzyczasie nałożona kara pieniężna może zostać dawno pobrana, mimo terminowego złożenia odwołania, skargi i skargi kasacyjnej. Nawet jeżeli ostatecznie Państwo wygrają, przez te kilka lat (cały czas optymistycznie patrząc) pobrane pieniądze pozostaną w dyspozycji Skarbu Państwa. Od skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego oraz skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego należy uiścić wpis sądowy lub zwrócić o przyznanie przez sąd prawa pomocy w zakresie zwolnienia od ponoszenia kosztów,
• W mojej ocenie termin zapłaty wszystkich poniżej opisanych kar pieniężnych, w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, nie rozpoczyna się na podstawie art. 15zzr ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

 Art. 15zzr ust. 1 pkt 4 wzmiankowanej ustawy:

„W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 bieg przewidzianych przepisami prawa administracyjnego terminów których niezachowanie powoduje wygaśnięcie lub zmianę praw rzeczowych oraz roszczeń i wierzytelności, a także popadnięcie w opóźnienie – nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres.”

• Teoretycznie więc w przypadku wydania decyzji w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej, można wnosić zarzuty w postępowaniu egzekucyjnym w administracji i powołać się na brak wymagalności obowiązku stwierdzonego w wystawionym przez organ administracji tytule wykonawczym.

Teraz chciałbym omówić najpowszechniejsze kary pieniężne (jest ich więcej). Zostały one wprowadzone do różnych aktów prawnych – ustaw i doprecyzowujących je rozporządzeń:

I. ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

• Kara do 30 000 zł – za naruszenie obowiązku hospitalizacji, kwarantanny lub izolacji

„Art. 15 zzzn

1. W razie stwierdzenia naruszenia obowiązku hospitalizacji, kwarantanny lub izolacji w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem lub zwalczaniem COVID-19, nałożonego przez właściwy organ lub wynikającego z przepisów prawa, państwowy powiatowy inspektor sanitarny nakłada na osobę naruszającą taki obowiązek, w drodze decyzji, administracyjną karę pieniężną w kwocie do 30 000 zł.
2. Stwierdzenie naruszenia obowiązku, o którym mowa w ust. 1, może nastąpić w szczególności na podstawie ustaleń Policji, innych służb państwowych lub innych uprawnionych podmiotów.”

II. ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi

Zakazy i nakazy określone w tej ustawie zostały doprecyzowane przez rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii

• kara od 5000 zł do 30 000 zł – za:

1. naruszenie obowiązku poddania się kwarantannie (po raz drugi uregulowano to samo)
2. nakazu ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, terenów i obiektów,
3. nakazu lub zakazu przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach
4. zakazu opuszczania strefy zero przez osoby chore i podejrzane o zachorowanie;
5. nakazu określonego sposobu przemieszczania się.

• Kara od 10 000 zł do 30 000 zł – za:

1. złamanie czasowej reglamentacji zaopatrzenia w określonego rodzaju artykuły,
2. złamanie czasowego ograniczenia określonych zakresów działalności przedsiębiorców;
3. złamanie czasowego ograniczenia korzystania z lokali lub terenów oraz obowiązek ich zabezpieczenia

• Kara od 5000 zł do 10 000 zł – za naruszenie obowiązku poddania się badaniom lekarskim oraz stosowaniu innych środków profilaktycznych i zabiegów przez osoby chore i podejrzane o zachorowanie;

• kara od 5000 zł do 30 000 zł – za:

1. niewykonanie decyzji wojewody o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii na terenie województwa, w którym osoba skierowana posiada miejsce pobytu lub jest zatrudniona
2. niewykonanie decyzji ministra zdrowia o skierowaniu do pracy na obszarze innego województwa.

„Art. 48a

Kto w stanie zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii nie stosuje się do ustanowionych na podstawie art. 46 lub art. 46b nakazów, zakazów lub ograniczeń, o których mowa w:

1)       art. 46 ust. 4 pkt 1 lub w art. 46b pkt 5 i 9-12, podlega karze pieniężnej w wysokości od 5000 zł do 30 000 zł;

2)       art. 46 ust. 4 pkt 2 lub w art. 46b pkt 3, podlega karze pieniężnej w wysokości od 10 000 zł do 30 000 zł;

3)       art. 46 ust. 4 pkt 3-5 lub w art. 46b pkt 2 i 8, podlega karze pieniężnej w wysokości od 10 000 zł do 30 000 zł;

4)       art. 46 ust. 4 pkt 6, podlega karze pieniężnej w wysokości od 5000 zł do 10 000 zł;

5)       art. 46 ust. 4 pkt 7 lub w art. 46b pkt 4, podlega karze pieniężnej w wysokości od 5000 zł do 10 000 zł.

2. Kto w stanie zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii nie wykonuje decyzji, o których mowa w art. 47 ust. 4, podlega karze pieniężnej w wysokości od 5000 zł do 30 000 zł.
3. Kary pieniężne, o których mowa w:

1)       ust. 1, wymierza, w drodze decyzji administracyjnej, państwowy powiatowy inspektor sanitarny i państwowy graniczny inspektor sanitarny;

2)       ust. 2, wymierza odpowiednio wojewoda albo minister właściwy do spraw zdrowia.

4. Decyzja w sprawie kary pieniężnej podlega natychmiastowemu wykonaniu z dniem jej doręczenia. Decyzję tę doręcza się niezwłocznie.
5. W przypadku ponownego popełnienia takiego samego czynu, o którym mowa w ust. 1 lub 2, wysokość kary pieniężnej:

1)       jest nie niższa od wysokości kary pieniężnej wymierzonej poprzednio za takie naruszenie;

2)       ustala się, dokonując powiększenia o 25% wysokości kary pieniężnej ustalonej zgodnie z pkt 1.

6. Egzekucja nałożonych kar pieniężnych następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
7. Kary pieniężne stanowią dochód budżetu państwa i są wpłacane w terminie 7 dni od dnia wydania decyzji. W przypadku kar, o których mowa w ust. 1, są one wpłacane na rachunek bankowy właściwej stacji sanitarno – epidemiologicznej.
8. W zakresie nieuregulowanym w ustawie do kar pieniężnych stosuje się odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r. poz. 900, z późn. zm.).”

„Art. 46a

W przypadku wystąpienia stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego o charakterze i w rozmiarach przekraczających możliwości działania właściwych organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego, Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, na podstawie danych przekazanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, ministra właściwego do spraw administracji publicznej, Głównego Inspektora Sanitarnego oraz wojewodów:

1)       zagrożony obszar wraz ze wskazaniem rodzaju strefy, na którym wystąpił stan epidemii lub stan zagrożenia epidemicznego,

2)       rodzaj stosowanych rozwiązań – w zakresie określonym w art. 46b

– mając na względzie zakres stosowanych rozwiązań oraz uwzględniając bieżące możliwości budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego.”

„Art. 46b

W rozporządzeniu, o którym mowa w art. 46a, można ustanowić:

1)       ograniczenia, obowiązki i nakazy, o których mowa w art. 46 ust. 4;

2)       czasowe ograniczenie określonych zakresów działalności przedsiębiorców;

3)       czasową reglamentację zaopatrzenia w określonego rodzaju artykuły;

4)       obowiązek poddania się badaniom lekarskim oraz stosowaniu innych środków profilaktycznych i zabiegów przez osoby chore i podejrzane o zachorowanie;

5)       obowiązek poddania się kwarantannie;

6)       miejsce kwarantanny;

7)        (uchylony);

8)       czasowe ograniczenie korzystania z lokali lub terenów oraz obowiązek ich zabezpieczenia;

9)       nakaz ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, terenów i obiektów;

10)     nakaz lub zakaz przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach;

11)     zakaz opuszczania strefy zero przez osoby chore i podejrzane o zachorowanie;

12)     nakaz określonego sposobu przemieszczania się.”

„Art. 47

4. Decyzję o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii na terenie województwa, w którym osoba skierowana posiada miejsce pobytu lub jest zatrudniona, wydaje właściwy wojewoda, a w razie skierowania do pracy na obszarze innego województwa – minister właściwy do spraw zdrowia.
5. Od decyzji wojewody przysługuje odwołanie do ministra właściwego do spraw zdrowia.
6. Wniesienie środka odwoławczego nie wstrzymuje wykonania decyzji.”

Z wyrazami szacunku,

Radca Prawny

Jerzy Wyszyński